Categorie: humor

Wat is humor eigenlijk? Is humor meer dan een grap, meer dan het onverwachte einde dat je niet had voorzien? Lees eerst de column humor.

zelfspot

Ik heb moeite met cabaretiers die zeggen dat degenen die zich door hen gekwetst voelen geen zelfspot kennen. Bij het woord spot denk ik aan de spotvogel waarvan de roep wordt gekenmerkt door luide, snerpende en ketsende tonen. Met hun snerpende en kwetsende grappen plaatsen cabaretiers zichzelf in de schijnwerpers ten koste van anderen. Ik ben het met hen eens dat we onszelf niet al te serieus moeten nemen en dat we de betrekkelijkheid van onze mogelijkheden en gebreken onder ogen moeten zien. Deze zelfreflectie gaat echter meestal niet gepaard met een luide spottende lach maar met een voor anderen onzichtbare glimlach.

Zie ook: bevrijdende lach

een lach als een zwaartekrachtgolf

Gisteravond werd ik overvallen door een diepe wanhoop. Plotseling gilde ik, niet hardop maar in mijn hoofd. Dit was de eerste keer in mijn leven dat ik zoiets ervaarde. Ik had er al eens over gelezen in fantasy en horror verhalen maar wist niet dat het ook echt bestond. Vandaag gebeurde iets soortgelijks. Ik stond stil bij het emotionele kuddegedrag van de mens. Plotseling lachte ik, niet hardop maar in mezelf. Niet een lach die volgt op een grap of een lach die volgt op het besef van betrekkelijkheid. Nee, een lach waarin alle redenen om te lachen samenvallen en die als een zwaartekrachtgolf de ruimte in beweging brengt en eindeloos uitdijt.

bevrijdende lach

Veel gelovigen hebben moeite met humor. Het relativerende karakter van humor botst met de dogmatische aspecten van hun godsdienst. Humor haalt deze onderuit. Hierdoor dreigt het religieuze gebouw in te storten waarin ze zichzelf veilig waanden. Een spirituele zoeker reageert anders. Humor bevrijdt hem van wat vaste proporties heeft aangenomen in zijn geest, van dogma’s, macht, spanning enz. Echte spirituele zoekers zijn meesters in zelfspot, lachen om wat zeker lijkt, soms met een aanstekelijke lach maar vaker nog met een glimlach.

Zie ook: zelfspot

zelfoverschatting

Voor veel mensen staat of valt hun zelfvertrouwen bij de publieke erkenning die ze krijgen. Dit zelfvertrouwen krijgt een extra prikkel wanneer de erkenning wordt omgezet in een maatschappelijke positie. Om te bewijzen dat ze de erkenning waard zijn dienen ze zich in onze maatschappij wel emotioneel krachtig te kunnen presenteren. In deze combinatie van zelfvertrouwen en emotionele expressie schuilt een gevaar: zelfoverschatting. Denken dat je alles kunt zeggen zolang de boodschap maar in humor is verpakt of met emotie wordt verteld. Zij die hun zelfvertrouwen hierop baseren beseffen meestal niet dat het aan emoties verslaafde publiek hen even gemakkelijk van de sokkel stoot als waarmee ze hen erop hebben geplaatst.

Zie ook: emotionele gemakzucht

onmacht

Ik heb in de afgelopen week het boek ‘Heden ik’ van Renate Dorrestein gelezen. Hierin beschrijft ze de invloed van de ziekte ME op haar leven. Met de vaardigheid van de literair schrijfster beschrijft ze haar onmacht en strijd tegen het onbegrip bij doctoren. Ze doet me denken aan cabaretiers. Woordkunstenaars die in hun poging de wereld te veranderen een vloed van associaties en metaforen uitstorten over hun publiek. Lukt het niet met humor dan met woede en provocaties. De emotionele stortvloed legt hun eigen onmacht bloot. De onmacht die ze juist bloot willen leggen bij de toeschouwer door een breuk te slaan in diens pantser van zelfwaan en macht.

satire

Een satiricus stelt in woord en beeld de menselijke dwaasheid aan de kaak. Hij doet dit met humor, nu eens ironisch, dan weer spottend of provocerend. Doelwit van de satiricus zijn de machtigen van deze aarde en degenen die de waarheid in pacht denken te hebben. Een van de oudste voorbeelden van satire is een spotprent in een grot bij Deir el-Bahri  waar de vrouwelijke farao Hatshepsut in een erotische positie is afgebeeld. Wanneer de satiricus zich uit door middel van taal dan heette dit vroeger een hekeldicht. Een hekel is een plank met spijkers waarmee vlasstengels van vuil werden ontdaan en tot draden werden ontleed. Dit is wat de satiricus in figuurlijke zin doet met onze eigenwaan en met maatschappelijke misstanden. Zijn humor ontleedt en relativeert het beeld dat we van onszelf hebben. Dit is confronterend vooral wanneer je aan je zelfbeeld gehecht bent en wilt dat anderen het met je eens zijn.

1 2