Categorie: Socrates

Socrates, een van de grootste westerse filosofen, was een meester in het doorvragen. Zijn beroemdste citaat: ‘Het enige dat ik weet is dat ik niets weet.’ Lees eerst de columns Socrates en vragen staat vrij.

vragen staat vrij

Een groter recht dan het recht op vrije meningsuiting is het recht op het stellen van vragen. Vragen reiken dieper dan standpunten. Ze voeren je voorbij beklemmende standpunten naar een vrije wereld van mogelijkheden. Het is niet voor niets dat dictators niet willen dat hen vragen worden gesteld. Vragen brengen niet alleen henzelf maar ook hun aanhangers aan het twijfelen. Die kunnen zich gaan afvragen of ze wel vrij zijn. Een nog groter recht dan het recht op het stellen van vragen is het recht jezelf vragen te stellen. Vragen over wat je denkt, voelt en doet. Door op de antwoorden die je vindt door te vragen ontdek je een wereld van mogelijkheden en werkelijkheden. Toen ik mezelf vragen stelde over het recht op vrije meningsuiting ontstond naast het gezegde ‘Vragen staat vrij en het weigeren erbij.’ een nieuw gezegde ‘Vragen staat vrij met alle mogelijkheden erbij.’

Zie ook:
zelfkritiek
Waarom zelfkritiek?
kritiek en feedback

Dit was de zesde van een selectie van twaalf columns over doorvragen tot ..

  1. Socrates
  2. Het enige dat ik weet is dat ik niets weet.
  3. de yoga van het denken
  4. de yoga van het vragen
  5. doorvragen
  6. vragen staat vrij
  7. verkennen
  8. Wat blijft er van mij over?
  9. Is god een algoritme?
  10. ironie
  11. niet één antwoord
  12. eudaimonía

spirituele helden

Ik doe niet aan heldenverering. Dit betekent niet dat ik geen helden ken. Ik denk aan Socrates en Christus die tot het uiterste zijn gegaan om hun spirituele inzichten over te dragen aan anderen. Socrates die het belang van zuiver denken benadrukte en Christus die het belang van zuiver voelen bepleitte. Beiden zijn in mijn ogen helden. Niet alleen vanwege hun geweldloosheid maar ook omdat ze ondanks vervolging geen afstand wilden doen van hun inzichten. Ze hadden kunnen vluchten maar deden dat niet. Ze werden ter dood gebracht voor hun spirituele overtuiging die ze belangeloos deelden met anderen.

Zie ook:
dominante eikels
spirituele gevaren
de macht van de kudde
Socrates
Wat zou ík doen?
zie het lam gods

culturele erfenis

Het gedachtegoed van onze voorouders en hun vrijheidsstrijd zijn belangrijk voor onze geestelijke groei en voor het ontstaan en voortbestaan van onze democratie. Dit verleden is geen garantie voor de toekomst. Het kan verdampen in heropvoedingskampen zoals in China en in fundamentalistische scholen zoals in Islamitische landen. Om de kracht van het verleden te kunnen blijven benutten zullen we daarom met meer overtuiging dan ooit aan onze kinderen de kernwaarde van de cultuur moeten overdragen: ‘Het ontwikkelen van een vrije wil door middel van zelfreflectie en zelfkritiek.’

Zie ook:
China en Europa
Afghanistan
epigenetica

Dit was de zesde van een selectie van vijftien columns over zelfreflectie en zelfkritiek

  1. als ik god was
  2. ken uzelf
  3. zelfreflectie
  4. zelfkritiek
  5. Socrates
  6. culturele erfenis
  7. zij gaan de confrontatie met zichzelf uit de weg
  8. Mein Kampf
  9. lone wolves
  10. scientology
  11. opgeslokt door een sekte
  12. emotioneel zelfonderzoek
  13. een goed gevoel
  14. de kunst van het denken
  15. vrije meningsuiting

China en Europa

Zowel China als Europa maakten rond 450 voor Chr. een belangrijke culturele omwenteling mee. In China ontstond het keizerrijk met Confucius als belangrijke filosoof en in Europa de Atheense democratie met de filosoof Socrates. Socrates heeft met zijn kritische vraagstijl de basis gelegd voor de groei van de westerse democratie en van het westers individualisme. De Europese cultuur wordt nog altijd gekleurd door het voorbeeld dat hij voor veel van zijn tijdgenoten was, zoals het belang dat wij hechten aan zelfreflectie en vrije meningsuiting. Confucius heeft met zijn filosofie van harmonie en sociale deugden de basis gelegd voor de orde in het keizerrijk en in het communisme. Ook de hedendaagse Chinese cultuur wordt nog altijd door zijn gedachtegoed gekleurd, zoals de individuele inzet voor het collectieve belang.

Zie ook:
pragmatisch collectivisme
Confucianisme
Chinese lankmoedigheid
culturele erfenis
epigenetica

Wat blijft er van mij over?

Wat blijft er van mij over wanneer ik een solitair dier zou zijn? Zou ik dan nog altijd liefde en verbondenheid voelen? Anders gezegd: Wat is het gevoel dat onafhankelijk is van alles en iedereen? Is het woord gevoel trouwens wel het juiste woord? Dekt bewustzijn niet beter de lading? Bewustzijn ofwel ‘weten dat ik ben’ stamt van ‘bewissen’ (weten, zich vergewissen, zich ervan verzekeren). Weten is verwant aan het Latijnse werkwoord videre ‘zien’). In de filosofie van de taal gaan we er blijkbaar vanuit dat je iets moet kunnen zien om er zeker van te kunnen zijn, om je er bewust van te kunnen zijn. Maar wanneer niets van wat je met je zintuigen registreert zeker is, bestaat er dan wel een bewustzijn? Moet ik het woord ‘bewust’ misschien weglaten en me richten op het laatste deel het ‘zijn’? De drang om te willen weten loslaten en accepteren dat ik niets weet en toch ben?

Zie ook: spiritualiteit en de hersenen

Dit was de achtste van een selectie van twaalf columns over doorvragen tot ..

  1. Socrates
  2. Het enige dat ik weet is dat ik niets weet.
  3. de yoga van het denken
  4. de yoga van het vragen
  5. doorvragen
  6. vragen staat vrij
  7. verkennen
  8. Wat blijft er van mij over?
  9. Is god een algoritme?
  10. ironie
  11. niet één antwoord
  12. eudaimonía

Dit was de laatste van elf geselecteerde columns over worden en zijn.

  1. in den beginne
  2. energie
  3. quantum kraamkamer
  4. Is er leven na de dood?
  5. schepper en schepping
  6. de bron
  7. de cirkel is rond
  8. de harmonie van de ziel
  9. transdimensionale werkelijkheid
  10. de constante transformatie van zijn
  11. Wat blijft er van mij over?

Dit was de tweede van acht geselecteerde columns in de categorie bewustzijn.

  1. oorsprong van ons bewustzijn
  2. wat blijft er van mij over
  3. zelfbewustzijn
  4. bewustzijn en besef
  5. wat was er eerder
  6. de as waaruit de Phoenix herrijst
  7. de cirkel is rond
  8. interesse

Dit was de tiende in een selectie van elf columns met voorbeelden over de betekenis van woorden binnen een context.

  1. queeste
  2. zachte waakzame aandacht
  3. aandacht
  4. contemplatie
  5. de yoga van het vragen
  6. zoeken vinden loslaten
  7. van losmaken naar loslaten
  8. ik hoef niet meer zo nodig
  9. wijsheid komt met de jaren
  10. Wat blijft er van mij over?
  11. inzicht in de leegte

doorvragen

Ik gebruik in mijn columns regelmatig de techniek van het doorvragen. Een belangrijk aspect van het doorvragen heb ik nog niet toegelicht. Zodra ik vragenderwijs de grens van mijn denken heb bereikt, word ik overvallen door onzekerheid. In eerste instantie klem ik me dan vaak vast aan bekende antwoorden. Het is een uitdaging om hier niet aan toe te geven en mezelf vragenderwijs open te blijven stellen voor het onbekende. Erop te vertrouwen dat het meest waardevolle antwoord wordt gevonden door vol te houden en mezelf niet te hechten aan wat in woorden of formules is te vatten. De echt waardevolle antwoorden vind ik niet, ze komen naar me toe in de vorm van inzichten en gevoelens zodra ik, aangekomen op de grens van mijn denken, alles wat ik denk te weten en te voelen loslaat.

Zie ook:
de rede
niet te verwoorden

Dit was de vijfde van een selectie van twaalf columns over doorvragen tot ..

  1. Socrates
  2. Het enige dat ik weet is dat ik niets weet.
  3. de yoga van het denken
  4. de yoga van het vragen
  5. doorvragen
  6. vragen staat vrij
  7. verkennen
  8. Wat blijft er van mij over?
  9. Is god een algoritme?
  10. ironie
  11. niet één antwoord
  12. eudaimonía

het enige dat ik weet ..

Ondanks al mijn vragen en antwoorden weet ik niet wat de oerknal in beweging heeft gezet of hoe vervolgens helium en waterstof zijn ontstaan en hoe daarin complexe en levende verbindingen ontstonden die zichzelf konden voortplanten. Stel dat het ontstaan van de eerste gassen toeval was. Hoe kan toeval dan tot zo’n samenhangend geheel als het menselijk lichaam hebben geleid? Ook verbaas ik me nog altijd over de cyclus van leven en dood en over de betrekkelijkheid van het mooie en goede in de wereld. Terwijl ik dit schrijf besef ik: Het enige dat ik weet is dat ik niets weet.

Zie ook:
‘Het enige dat ik weet is dat ik niets weet.’
eudaimonía
Is god een algoritme?
oerkracht
toeval of niet
orde en chaos

1 2