Blijkbaar ben ik nog niet tot op de bodem van de hel doorgedrongen. Dit besef ik terwijl ik naar de filmbeelden kijk die de geallieerden direct na de bevrijding van de concentratiekampen hebben gemaakt. Wat je ziet is een aaneenschakeling van uitgemergelde lijken en stervenden die met lege ogen naar de bevrijders kijken. Voor het monster in de mens, dat zich boven andere mensen verheven voelt, waren deze slachtoffers geen mensen maar dingen die moesten worden vernietigd. Ik dacht daarbij altijd aan het geweld dat ermee gepaard ging. Wat mij op de bodem van de hel deed belanden was de achteloze routine waarmee het vaak gebeurd moet zijn. Aan de schaduw op een foto zag ik hoe SS’er Mengele in Auschwitz met slechts een beweging van zijn duim mensen naar de gaskamers stuurde. In het ‘Auschwitz Album’ zie je om wie het ging, ouderen, vrouwen en kinderen die tussen de bomen bij de crematoria wachtten totdat ze zouden worden vergast.

Zie ook: ontmenselijking