Wanneer je een willekeurige Nederlander vraagt wat belangrijke normen en waarden voor hem zijn dan heb je een grote kans dat hij zegt: eerlijkheid. Dit is raar. Als eerlijkheid echt zo belangrijk is dan zou je dat in het dagelijks leven terug moeten zien. Bijna iedereen zou dan de waarheid spreken. De realiteit wijst echter anders uit.

Het is natuurlijk heel goed mogelijk dat deze mensen iets anders bedoelen dan van Dale die het begrip omschrijft als: ‘wars van leugen en bedrog’. Wanneer je daarom doorvraagt naar wat de betreffende persoon verstaat onder het begrip eerlijkheid dan kom je uit bij zaken, als: open, direct, zeggen waar het op staat.

Toch zijn we niet altijd even open en direct. Zeg je een onbekende bijvoorbeeld dat hij uit zijn mond stinkt? Vraag je aan je baas een hoger salaris zodra het in je opkomt? Ondanks het feit dat we niet altijd even direct zijn, voelen we ons toch niet oneerlijk.

We hanteren blijkbaar persoonlijke toetsingscriteria voor de mate waarin we open en direct zijn. De consequentie is dat wanneer je eerlijkheid als norm voor jezelf hanteert dat je ook eerlijk zult moeten zijn over de toetsingscriteria, je achterliggende motieven en gevoelens. Dit blijkt moeilijker dan direct zijn.

Zie ook:
liegen en bedriegen
eerlijk en rechtvaardig
het eigen gelijk