Door: Willem Razenberg, gepubliceerd: april 2009, in van twaalf tot achttien
Vanaf je vijfendertigste ga je anders aankijken tegen je loopbaan. Na de vaak hectische ontwikkeling als kind, puber, adolescent en jong volwassene ga je twijfelen aan jezelf: Is dit alles? Is dit wat ik wil? Het is tijd voor een Persoonlijk Leeftijdsplan.
Que sera sera
Que sera, sera; whatever will be, will be; the future’s not ours, to see; que sera, sera; what will be, will be.Doris Day (1956)
Al jaren heb ik het lied ‘Que Sera, Sera’ in mijn hoofd. In mijn jeugd wekte de lieflijke stem van Doris Day romantische gevoelens bij me op, het verlangen naar de toekomst. Pas veel later begreep ik de echte betekenis: “wat komen moet, dat komt”. Mijn jeugdige romantiek botste met de relativering van de volwassene.
Het kunnen omgaan met dit soort tegenstrijdigheden is als kyudo, de kunst van het boogschieten. De beoefenaars van kyudo brengen de tegenstellingen in hun leven tot elkaar door middel van verfijnde bewegingen waarmee ze pijl en boog hanteren. In de overgave en discipline waarmee ze dit doen vindt de pijl zijn weg naar zijn doel.
Als 35 plusser sta je voor eenzelfde uitdaging. De pijl van je loopbaan oppakken en op je doel richten, zonder te blijven hangen in romantiek of in het jezelf passief neerleggen bij wat er op je pad komt. Het Persoonlijk Leeftijdsplan is een instrument waarmee je de tegenstrijdigheden tussen je werk en je leeftijd op elkaar afstemt.
persoonlijke kwaliteiten
Bij de beoordeling van je werk wordt er behalve naar resultaten meestal ook gekeken naar je kennis, vaardigheden en competenties. Dit zijn kwaliteiten die zich vooral in het eerste deel van je leven ontwikkelen. Op grond hiervan wordt er met ervaren medewerkers vaak alleen nog maar over de resultaten gesproken. Het functioneringsgesprek verengt zich in dat geval tot een beoordelingsgesprek.
Het is alsof ouderdom alleen met gebreken komt, alsof het niets oplevert. Met het ouder worden ontwikkel je echter soms heel bijzondere kwaliteiten, zoals: een brede kennis en ervaring, stabiliteit, loyaliteit, relativeringsvermogen, een rijp en weloverwogen oordeel, helikopterview, mensenkennis enz.
De kwaliteiten die met ouderdom gepaard gaan worden niet alleen door eigen inspanning verkregen. Soms zijn ze het gevolg van de levensfase waarin je zit of van de generatie waarin je bent geboren. Zo worden dertigers vaak serieuzer en veertigers milder. Voor de generatie, geboren tussen 1930 en 1945, zijn trouw, discipline en respect belangrijk. Voor de generatie Y, geboren na 1975, is vooral een authentieke worklifestyle belangrijk. Al dit soort waarden worden vaak niet gezien door het negatieve beeld dat we van het ouder worden hebben. Wie durft zonder schroom te zeggen hoe oud hij is? Pas wanneer we 80 zijn durven we vol trots te zeggen: “Ik ben al tachtig.”
Onze negatieve visie op het ouder worden gaat gepaard met allerlei vooroordelen over ouderen. Niet alle opvattingen over ouderen zijn overigens vooroordelen, soms zijn het feiten. Zo kunnen professionele gamers zich rond hun 25 al niet meer handhaven in de wereldtop. Velen hebben op hun vijfendertigste al hun eerste tanden en kiezen verloren of hebben een bril nodig. Ook nemen in de loop van de jaren het gehoor en het geheugen af.
Naast deze feiten zijn er helaas ook vele vooroordelen. Een van de meest voorkomende vooroordelen is dat ouderen niet openstaan voor vernieuwing. Het klopt dat ouderen soms niet bereid zijn om ‘blind’ nieuwe opvattingen te accepteren. Ze willen deze kunnen koppelen aan hun bestaande kennis en ervaring. Wanneer ze voldoende tijd en ondersteuning krijgen dan lukt hen dit echter meestal uitstekend. Een ander idee is dat ouderen trager zijn. Het trager werken van ouderen komt doordat ze meestal eerst nadenken voordat ze reageren. Hierdoor gaan ze efficiënter en effectiever om met hun energie.
soort werk
Voor een goed leeftijdsplan heb je niet alleen inzicht nodig in je kwaliteiten en de vooroordelen over je eigen leeftijd. Je dient ook je mogelijkheden op de arbeidsmarkt te onderzoeken. Stel vast wat voor werk je het liefst doet. Wil je bijvoorbeeld vooral helpend en ondersteunend bezig zijn of juist leidend en overtuigend? Vind je het leuk om dingen te regelen en te organiseren of ben je liever beleidsmatig bezig?
Stel ook vast in wat voor branche je het liefst werkt. Bijvoorbeeld: wetenschap, verkoop, cultuur, recreatie, horeca, maatschappelijke of zakelijke dienstverlening. Stel daarnaast vast binnen welke randvoorwaarden je het liefst werkt, zoals: ruimte voor creativiteit en improvisatie, de mogelijkheid om manager te kunnen zijn, je eigen werk te kunnen indelen, gezelligheid onder collega’s, samenwerken met specialisten binnen een bepaald vakgebied, in een landelijke omgeving kunnen werken of juist in een grote stad enz.
passend werk
Wanneer er binnen het werk over alternatieven voor de ervaren, oudere medewerker wordt nagedacht dan wordt er meestal vooral gedacht aan het coachen van jongere collega’s. Door de aandacht voor het coachen vergeten we naar andere oplossingen te kijken. Voor de meeste functies geldt de 80%-20% regel. Tachtig procent van het werk bestaat uit transpiratie, werkzaamheden die wilskracht en doorzettingsvermogen vragen. Werk dat je misschien wel leuk vindt maar dat je niet inspireert om boven jezelf uit te stijgen. De resterende twintig procent van je werkzaamheden vraagt om inspiratie. Werkzaamheden waarmee je grenzen verlegt en waarvoor je een open en creatieve geest nodig hebt.
Je inspiratie zakt soms weg in de loop van de tijd. Bij een bedrijf als Google mogen medewerkers daarom 20% van hun tijd besteden aan eigen projecten waarin ze hun inspiratie kwijt kunnen. Dat dit rendabel kan zijn blijkt uit het feit dat dit bij Google heeft geleid tot het product Google Earth. Vaak biedt je eigen werkgever maatwerkoplossingen om geïnspireerd bezig te kunnen blijven, zoals: specialist mogen zijn, werken aan tijdelijke projecten, een andere functie die aansluit op vernieuwingen, werkzaamheden die meer vrijheid en verantwoordelijkheid bieden enz.
Los van deze oplossingen ontstaan er in het kader van leeftijdsbewust personeelsbeleid ook nieuwe mogelijkheden, zoals: cursussen die niet noodzakelijk zijn voor de functie, flexgroepen en snuffelstages bij andere instellingen. Wanneer er helemaal geen mogelijkheden zijn bij je huidige werkgever, laat dan je gedachten ook eens gaan over de mogelijkheid om minder te gaan werken, ergens anders te gaan werken of een eigen bedrijf te beginnen.
Er zijn veel mogelijkheden om het werk, dat je het liefst doet, te realiseren. Zo zijn er diverse wettelijke regelingen die de mogelijkheid om iets anders te gaan doen vergemakkelijken, zoals: het wettelijke recht om meer of minder uren te gaan werken of de knipbepaling waardoor opgebouwde pensioenrechten niet verloren gaan wanneer je een stap terug wilt zetten in je carrière. Ook veel werkgevers zijn bereid om met je mee te denken. Belangrijk is wel dat je jezelf goed voorbereidt. Zet een Persoonlijk Leeftijdsplan op: concretiseer je doel, bepaal je criteria en stel een tijdslimiet vast.
stoppen of doorgaan
Als het om onvrede over het werk of over een partner gaat, draaien we vaak om de hete brij heen. De angst om in onzekerheid te worden gedompeld is te groot. Onze motivatie brokkelt daardoor af. Zelfs docenten die dagelijks jongeren motiveren om iets van hun leven te maken, begrijpen niet altijd wat motiveren betekent: in beweging brengen. Ze lijken de uitdrukking te willen verbeelden: ‘Blijf zitten waar je zit en verroer je niet.’
In de beroemde documentaire ‘Fish’ zegt Justin, een van de medewerkers, die dagelijks op de vismarkt staat: ‘Ik wil niet om kwart voor zes op, maar ik moet wel. Voel je jezelf dan de hele dag beroerd, of ben je vrolijk?’ Bepaal voor jezelf of je een prettig of ellendig leven hebt. Je kent dan misschien wel niet je toekomst maar wel het hier en nu.
Wil je een gratis e-book van dit werkboek klik dan hier: Persoonlijk Leeftijdsplan.
Terug naar het begin van dit artikel