We willen graag het leven begrijpen, er grip op hebben. Wanneer dit niet lukt gaan we op zoek naar een hogere macht, kerk of overheid, die alles wel begrijpt. Tijdens de verlichting ontdekten we dat we deze hogere macht niet nodig hadden. We richtten ons op ons eigen denken en op de rede zoals we van de oude Griekse filosofen hadden geleerd. Deze individualisering van de kennis heeft ons blind gemaakt voor externe invloeden, zoals de Nederlandse cultuur die de Franse onderwijsfilosoof Victor Cousin begin 1800 zo treffend omschreef als: Je moet er op je hoede zijn voor behoudzucht en voor een soort onverschilligheid die voortvloeit uit het nationale flegma. Door onze onverschilligheid hebben we niet in de gaten dat het eigen denken en de rede niet door iedereen even belangrijk wordt gevonden. Er zijn nog steeds grote groepen mensen die op zoek zijn naar machten die alles kunnen verklaren. Van goddelijke machten tot antwoorden doorgegeven via de traditie. Krampachtig verdedigen zij deze tegen de invloed van het verlichtingsdenken. Gedragen zich als de Franse koningen die ten onder gingen in de door de verlichting ontketende revolutie in 1789.

Zie ook:
zelfgenoegzaam
verlichting 2.0
kerk en staat
scheiding kerk en staat
theocratie
kerk en staat in de moslimwereld